Wpływ promieniowania UV na skórę, czyli co z tym opalaniem?

Lato w pełni. Piękna pogoda zachęca do spędzania czasu na świeżym powietrzu. Słońce poprawia nam nastrój, dodaje sił i chęci do działania oraz pobudza syntezę witaminy D. Opalona skóra wciąż kojarzy się ze zdrowiem i udanymi wakacjami, a mimo to dermatolodzy odradzają zażywania kąpieli słonecznych. Z jednej strony bowiem słońce jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, z drugiej zaś jego promieniowanie ma liczne zarówno krótko – (rumień/oparzenie słoneczne) jak i długoterminowe (fotostarzenie, osłabienie odporności, nowotwory skóry) konsekwencje. Według badań przeprowadzonych na zlecenie La Roche posay w 23 krajach świata, w Polsce świadomość szkodliwego wpływu promieniowania słonecznego na zdrowie człowieka (87%) i starzenie się (91%) są wysokie. Niemniej jedynie 16% Polaków  deklaruje regularne stosowanie kremu z filtrem na co dzień, zaś 84% sporadycznie. Praktyki ochrony przeciwsłonecznej wypadają u nas poniżej średniej. Czołówkę otwierają Grecy – 34% deklaruje stosowanie kremu z filtrem przez cały rok, Chile (33%) i Australia (32%). Niewątpliwie mamy nad czym pracować, ponieważ słońce należy do głównych czynników środowiskowych wpływających na wygląd i fizjologię skóry. Dlatego tak ważnym jest zrozumienie mechanizmu jego działania.

Światło słoneczne docierające do powierzchni Ziemi składa się z promieniowania widzialnego, podczerwieni i światła ultrafioletowego. Wszystkie wpływają na funkcjonowanie naszej skóry, przyczyniając się do zmian w jej wyglądzie i budowie. Spośród nich niewątpliwie największa rolę w kontekście starzenia się skóry odgrywa promieniowanie UV, które ze względu na długość fali, możemy podzielić na:

• UVC – najkrótsze, praktycznie nie dociera do powierzchni Ziemii
• UVB – stanowi zaledwie 5% promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemii. Jest filtrowane przez chmury i szyby okienne, a jego intensywność jest największa między godziną 10-15. Promieniowanie UVB dociera do głębokich warstw naskórka, a jedynie niewielka jego ilość oddziałuje na skórę właściwą. Ma silne właściwości rumieniotwórcze, odpowiada za powstawanie oparzeń i nowotworzenie. Ten typ promieniowania odpowiada także za syntezę witaminy D, niezbędnej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Należy jednak pamiętać, że wystarczy zaledwie 15 min ekspozycja twarzy, szyi i dekoltu dziennie, aby doszło do wyprodukowania odpowiedniej dawki tej witaminy. Wydajność biosyntezy tej witaminy zależy także od stopnia pigmentacji skóry – im ciemniejsza karnacja tym wolniejsza konwersja do formy aktywnej. Udowodniono także, że stosowanie kremów z filtrem NIE wpływa na  powstawanie witaminy D. Badanie przeprowadzone na polskich ochotnikach oraz konsensus naukowców z dziedziny dermatologii i endokrynologii jasno wskazują, że regularne stosowanie kremów z wysokim faktorem ochrony w zalecanej ilości 2mg/cm2 ciała zapobiegają oparzeniom słonecznym bez negatywnego wpływu na syntezę witaminy D.

UVA – stanowi aż 95% promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi. Przenika przez szyby, a jego intensywność jest stała w ciągu roku. Ten rodzaj promieniowania odpowiada za powstanie opalenizny, przebarwień, nowotworzenie, a także reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne. Aż 80% promieniowania typu A dociera do skóry właściwej a 20% nawet głębiej. Promieniowanie UVA jest w głównej mierze odpowiedzialne za proces fotostarzenia, a stopień nasilenia jego objawów zależy od:

• czasu ekspozycji i dawki promieniowania
• częstotliwości narażenia na promieniowanie UV.
• fototypu skóry

Wpływ promieniowania UV na skórę

Pierwszym widocznym skutkiem promieniowania UV na skórę jest rumień, pojawiający się w ciągu 6-24h od narażenia na promieniowanie słoneczne świadczący o oparzeniu skóry. Badania naukowe wykazują istotną zależność między poparzeniem skóry u dziecka a czerniakiem w przyszłości. Uważa się, że trzykrotne oparzenie słoneczne przed 15 r.ż. zwiększa 5-cio krotnie ryzyko zachorowania na czerniaka w wieku dorosłym. Przewlekła ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe wykazuje szereg negatywnych skutków zarówno w obrębie naskórka jak i skóry właściwej. Naskórek ulega pogrubieniu na skutek zaburzenia procesu keratynizacji i złuszczania. Promieniowanie upośledza funkcjonowanie komórek układu immunologicznego skóry, uszkadza barierę hydrolipidową zwiększając transepidermalną utratę wody i zaburza skład mikrobiomu skóry.  Jednocześnie zmniejsza aktywność gruczołów łojowych( dzięki czemu osoby ze skórą tłustą lub trądzikową obserwują chwilową poprawę stanu cery w okresie letnim), przez co skóra z objawami fotostarzenia jest sucha ,szorstka i ziemista. Na skutek zaburzenia pracy melanocytów (komórek barwnikowych) dochodzi do powstania przebarwień i zmian pigmentacyjnych skóry. W obrębie skóry właściwej obserwuje się przede wszystkim degradację włókien kolagenu i elastyny zarówno pod wpływem toczącego się stanu zapalnego jak i aktywności metaloproteinaz indukowanych promieniowaniem UV. Charakterystycznym objawem fotostarzenia jest elastoza posłoneczna, czyli nagromadzenie nieprawidłowych włókien elastyny w miejscach eksponowanych na promieniowanie UV np. na karku (co ciekawe, objaw ten nie występuje u osób stosujących ochronę przeciwsłoneczną, nawet w starszym wieku). Słońce pobudza powstawanie wolnych rodników, które uszkadzają i upośledzają funkcjonowanie komórek. W obrębie naczyń krwionośnych rozwija się stan zapalny, przez co stają się kruche, rozszerzone i podatne na uszkodzenia czego objawem są teleangiektazje (pajączki naczyniowe) i rumień.

Jak chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego?

• Codziennie stosuj filtry przeciwsłoneczne o wysokim faktorze ochrony (najlepiej SPF 30/50) w ilości ok 2 mg/cm2 i pamiętaj o reaplikacji co 2-3 godziny
• Regularnie stosuj antyoksydanty wzmacniające ochronę skóry przed szkodliwym działaniem wolnych rodników np. Witamina C, kwas ferulowy
• Pamiętaj o wzmacnianiu bariery hydrolipidowej – nawet cera tłusta potrzebuje odpowiedniego nawilżenia
• Unikaj ekspozycji na promieniowanie słoneczne między 11-16
• Przebywaj w cieniu, stosuj odzież ochronną, czapkę/kapelusz
• Noś przewiewną bawełnianą lub lnianą odzież
• Pamiętaj o okularach przeciwsłonecznych z wysokim filtrem anty-UV

Kosmetolog
Mgr Barbara Górny

Bibliografia:

1. A. Kołodziejczyk Kosmetologia PZWL Wydawnistwo Lekarskie, s. 172-184, 228-230 Warszawa 2019
2. T. Passeron and others, Sunscreen photoprotection and vitamin D status, British Journal of Dermatology, Volume 181, Issue 5, 1 November 2019, Pages 916–931,
3. Burns, EM, Ahmed, H, Isedeh, PN, et al. Ultraviolet radiation, both UVA and UVB, influences the composition of the skin microbiome. Exp Dermatol. 2019; 28: 136– 141.
4. Young AR, Narbutt J, Harrison GI, et al. Optimal sunscreen use, during a sun holiday with a very high ultraviolet index, allows vitamin D synthesis without sunburn. Br J Dermatol. 2019;181(5):1052-1062.
5. Wyniki badania przeprowadzonego w 2015 roku przez Ipsos na zlecenie marki La Roche-Posay w 23 krajach na wszystkich kontynentach.