Bariera naskórkowa – czym grozi jej dysfunkcja i jak z nią walczyć?

Temat bariery naskórkowej staje się nie tylko coraz bardziej popularnym zagadnieniem, ale i wyzwaniem kosmetologii XXI wieku. Pod jej pojęciem określa się zewnętrzną powłokę skóry, którą tworzą warstwa rogowa naskórka, powłoka hydro-lipidowa oraz mikrobiom. Z jednej strony bariera tworzy przeszkodę dla substancji aktywnych, utrudniając skuteczność przenikania i działania kosmetyków. Z drugiej strony ze względu na swoje zadanie pełni  funkcje obronne przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, takich jak drobnoustroje, drażniące czynniki chemiczne, termiczne czy mechaniczne, wynikające z szerokiego zastosowania prężnie rozwijających się technologii. Chroni nas również przed agresywnym działaniem promieni słonecznych,  szczególnie promieniowaniem podczerwonym i UV. Ochronna  bariera naskórkowa służy zachowaniu wewnętrznej homeostazy – równowagi w funkcjonowaniu procesów zachodzących w skórze.

Pierwszymi objawami uszkodzenia bariery naskórkowej są suchość i dyskomfort skóry, szczególnie zaraz po jej umyciu. Z czasem uczucie suchości i szorstkości nasila się, skóra staje się odwodniona, w efekcie czego traci swoją elastyczność, a zmarszczki stają się głębsze i bardziej widoczne. Brak odpowiedniej ochrony prowadzi do jej podrażnienia, spowalnia też proces jej regeneracji. Skóra staje się zaczerwieniona, nadmiernie się łuszczy, swędzi i piecze. Jej wygląd staje się nieestetyczny, poszarzały i zmęczony. Łatwiej dochodzi do urazów i infekcji, pojawia się nadwrażliwość na powszechnie występujące substancje. W niektórych przypadkach skóra przetłuszcza się pomimo tego, że pod spodem jest sucha i podrażniona. Takie objawy i dysfunkcje prowadzą często do skutków w postaci rozszerzonych naczyń krwionośnych, trądziku, wyprysku atopowego czy przebarwień.

Istotne jest, aby jak najszybciej zidentyfikować przyczynę problemu i rozpocząć terapię celowaną, polegającą na nawilżeniu i odżywieniu skóry z jednoczesnym wyeliminowaniem przyczyny. W przypadku stwierdzenia zaburzenia płaszcza ochronnego skóry, w zależności od zaawansowania problemu, należy zacząć działania nad naprawą bariery naskórkowej. Bez tego wszystkie zabiegi będą wykazywały obniżoną skuteczność, ponieważ skóra nie będzie w stanie  odpowiednio szybko się zregenerować. Ponadto paradoksalnie może dojść do pogłębienia problemu, np. nasilenia przebarwień. Terapie wymagające zastosowania retinolu oraz głębszych peelingów chemicznych należy odłożyć do momentu, aż skóra nie będzie wykazywała objawów nadmiernego podrażnienia.

Odbudowa bariery naskórkowej to proces wymagający zastosowania i połączenia odpowiednich zabiegów i substancji aktywnych. Na grupę substancji składają się składniki nawilżające, nawadniające, probiotyczne i keratolityczne. W momencie uszkodzenia bariery naskórkowej dochodzi do nadmiernej transepidermalnej utraty wody (TEWL).  Oznacza to, że ze skóry odparowuje większa ilość płynów, niż powinna, a w efekcie skóra potrzebuje zwiększonej podarzy płynów oraz natychmiastowej odbudowy bariery ochronnej. Aby nawilżyć i odżywić skórę, wybierajmy kosmetyki, które zawierają w składzie aloes, trehalosę, kwas hialuronowy, proteiny owsiane, alfa i beta-glukan, mocznik, olej sojowy, jojoba, masło makadamia i wszystkie inne o działaniu wiążącym wodę. Regularne, ale niezbyt częste złuszczanie przyczyni się do odpowiedniej wymiany naskórkowej. Warto wybrać peelingi enzymatyczne, np. w postaci proszku do rozrobienia z wodą, lub w postaci gotowej pianki i wykonywać je dwa razy w tygodniu. Na poziom nawilżenia tkanki skórnej ma również wpływ ilość spożywanych płynów, najlepiej wody mineralnej,  oraz kwasów omega. Zbilansowana dieta jest kluczem do utrzymania zdrowej skóry oraz wzmocnienia efektów zabiegowych.

W gabinetowych terapiach bariery naskórkowej stawia się na zabiegi powierzchowne, stopniowo wprowadzając te działające w głębszych warstwach naskórka oraz skóry właściwej. Podchodząc do każdego przypadku indywidualnie, terapia gabinetowa może z początku opierać się na zabiegach wykorzystujących masaż oraz składniki aktywne NMF-u (naturalnego czynnika nawilżającego), peelingu kawitacyjnym wraz z odżywczą maską probiotyczną, stopniowo przechodząc do łagodnych peelingów chemicznych o działaniu nawilżającym – arginina, kwas mlekowy, kwas laktobionowy, aż po zabiegi mezoterapii igłowej z wykorzystaniem aminokwasów i kwasu hialuronowego.

Temat bariery naskórkowej, choć stosunkowo nowy, otwiera drzwi do uzyskania trwałych efektów w pracy nad innymi problemami skórnymi. Dotychczas wiele mówiło się o płaszczu hydrolipidowym, pomijając istotę warstwy rogowej oraz mikrobiomu skórnego. Najnowsze badania oraz doświadczenie w pracy gabinetowej kosmetologów praktyków pokazują, że dopiero praca uwzględniająca wszystkie trzy aspekty przynosi najlepsze i najtrwalsze rezultaty terapii.

Zapraszamy do Gabinetu ODNOWA na zabiegi regenerujące barierę naskórkową – odżywienie dla skóry, relaks dla ducha i ciała.

mgr kosmetolog Karolina Pietruszka 

1. Cal K., Stefanowska J.: Metody zwiększania przenikania substancji leczniczych przez skórę ,,Farmacja Polska”,  2012r. nr 7
2. Chełkowska M., Zwolińska J. Bariera naskórka pokonana,  ,,LNE’’[https://lne.pl/pielegnacja/bariera-naskorka-pokonana]
3. Geloen A., Raillan A. Mikrobiom skóry. Przewodnik po świecie naturalnej i zrównoważonej pielęgnacji skóry Wydawnictwo Znak, Kraków 2021r.
4. Jungersted J.M., Hellgren L.I., Jemec G.B.I., Agner T.: Lipids and skin barrier function – a clinical perspective  ,,Contact dermatitis” 2008r. nr 58(5)
5. Kołodziejczak A.: Kosmetologia tom 1, PZWL, Warszawa 2020r.

Zejfer A.: Kompleksowa terapia problemów skórnych, PZWL, Warszawa 2022r.