Wiek biologiczny a telomery. Czy możemy opóźnić starzenie?

Telomery to zakończenia chromosomów, które chronią genomy przed degradacją. Z każdym podziałem komórkowym ulegają skróceniu. Żywa komórka ma zdolność do podziału ok. 50 razy, a następnie ulega śmierci komórkowej, czyli tzw. apoptozie.

Telomeraza

Niektóre komórki narażone na częste podziały są wspierane przez enzym telomerazy, który odbudowuje i wydłuża sekwencje telomerów. Wykazuje on dużą aktywność m.in. w skórze, komórkach macierzystych szpiku kostnym, jelicie, ale również w komórkach nowotworowych. Oznacza to, że aktywność telomerazy musi być kontrolowana i nie ma możliwości wykorzystania jej do wiecznego,, odmłodzenia”, ponieważ niesie za sobą ryzyko mutacji i zmiany potencjału zdrowej komórki w nowotworową.  Skrócone telomery lub przyśpieszone ich skracanie ma związek z wieloma chorobami i mutacjami, m.in. zespół progerii Hutchinsona-Gilforda, zespół Blooma, zespół Downa i wiele innych.

Czynniki przyspieszające skracanie telomerów

Na długość telomerów oraz prędkość ich skracania ma wpływ wiele czynników. Czynniki genetyczne stanowią zaledwie 20% postępu procesu starzenia, reszta natomiast determinowana jest z zewnątrz. Przykładowymi czynnikami modyfikującymi długość telomerów są dieta, stres, choroby cywilizacyjne, (otyłość, cukrzyca), przewlekłe infekcje, używki oraz powstały w efekcie stres oksydacyjny, leki i promieniowanie UV. Co ciekawe, pewne zachowania mogą wpływać także na wydłużenie telomerów, a więc wydłużać wiek biologiczny. Należą do nich zbilansowana dieta, umiarkowany wysiłek fizyczny, higieniczny tryb życia, jakościowy sen, odpowiednia suplementacja. Zanieczyszczenia żywności (bifenyle i dioksyny) oraz powietrza (benzen, toluen, etylobenzen i ksyleny = mieszanina BTEX) mają zdolność do kumulowania się w tkance tłuszczowej, a w wyniki długotrwałej ekspozycji organizmu wpływają na układ hormonalny, nerwowy i immunologiczny. Mogą również modyfikować rozwój płodu i zwiększać ryzyko występowania chorób w jego późniejszym życiu.

Czynniki wydłużające telomery

Aby pozytywnie wpłynąć na długość i żywotność telomerów, należy zadbać w diecie a składniki takie jak witamy A,D (wpływa na obniżenie markeru stanu zapalnego CRP),C,E, magnez, cynk, kwasy omega-3 (DHA, EPA), karotenoidy, antyoksydanty, w tym szczególnie polifenole, błonnik pokarmowy oraz zmniejszenie ilości kalorii pochodzenia węglowodanowego. Doniesienia naukowe pokazują, że dieta śródziemnomorska, która jest bogata w kwasy omega, wykazuje pozytywny wpływ na wydłużenie telomerów. Mówi się także o pozytywnym wpływie aktywności fizycznej, która jest wykonywana systematycznie 3 razy w tygodniu. Wszelkie techniki medytacyjne jak np. joga, wykazują pozytywny wpływ na redukcję stresu i regulowanie układu hormonalnego.

Stres oksydacyjny i glikacja a starzenie się skóry

Wolne rodniki wykazują destrukcyjny wpływ na żywe komórki organizmu. Uszkadzają one białka, lipidy oraz łańcuchy DNA. Aby redukować stres oksydacyjny należy wspierać wewnętrzy system antyoksydacyjny. Najważniejszym antyoksydantem naszego organizmu jest glutation, wspierany przez witaminy C i E. Jest on naturalnym miernikiem stresu, który można zbadać w laboratorium.

Glikacja to proces przyłączania się cukrów do białek, który powoduje destrukcję kolagenu. W efekcie zaobserwować można utratę jędrności skóry, łamliwość włosów i paznokci, ale również dysfunkcje stawów oraz innych narządów zbudowanych z tkanki łącznej.

Obecnie można wykonać badanie długości telomerów z krwi, a konkretnie z leukocytów. Pomaga ono określić rzeczywisty wiek biologiczny oraz jest markerem zdrowego starzenia organizmu. Mając odniesienie wieku biologicznego do tego chronologicznego można poczynić realne kroki w stronę poprawy trybu życia, a w efekcie opóźnić starzenie.

Telomery to nie tylko wskaźnik starzenia organizmu, ale również biomarker ogólnego dobrostanu i zdrowia. Ich długość ma związek z ryzykiem występowania chorób cywilizacyjnych, ale również wpływa na podatność na infekcje i pogorszeniem kondycji całego organizmu. Dlatego tak ważne, by wiek biologiczny nie przekraczał wieku kalendarzowego. Istotne, aby nasze życie nie tylko było długie, ale przede wszystkim w zdrowiu i dobrym samopoczuciu.

mgr kosmetologii 
Karolina Pietruszka 

Źródła:

1. B. Bobrowska-Korczak, D. Skrajnowska, A. Tokarz: ,,Telomery, aktywność telomerazy a dieta.” Bromat. Chem. Toksykol.  2017r.
2. Z. Niu, X Wen, M. Wang, L. Tian, L. Mu.: ,,Personal exposure to benzene, toluene, ethylbenzene, and xylenes (BTEXs) mixture and telomere length: a cross-sectional study of the general US adult population”
3. B. Kazanowska, A. Mikołajewska, A. Reich, M. Reich, A. Chybicka: ,,Telomery i aktywność telomerazy w komórkach prawidłowych oraz w komórkach nowotworowych”
4. A. Pawłowska, K. Plewa-Tutaj: ,, Ocena wpływu wybranych czynników środowiskowych na proces starzenia się skóry”
5. F.L. Cherkas, L.J. Hunkin, S.B. Kato, J.B. Richards, P.J. Gardner, L.G. Surdulescu, M. Kimura, X. Lu, D.T. Spector, A. Aviv: ,,The Association Between Physical Activity in Leisure Time and Leukocyte Telomere Length” JAMA Internal Medicine