Kiedy włosy zaczynają wypadać garściami, czyli kiedy się martwić

Wypadanie włosów: normy i sezonowe wzorce

Cykl włosa: anagen, katagen, telogen

Każdy mieszek włosowy przechodzi przez fazę wzrostu (anagen), fazę przejściową (katagen) i spoczynkową (telogen). U dorosłych fizjologiczna utrata to około 50-100 włosów dziennie. Sezonowy efekty — szczególnie jesienią — obserwuje się wzrost liczby włosów przechodzących do fazy telogenu: tzw. seasonal telogen effluvium (sezonowe łysienie telogenowe), zwykle trwające od 6-12 tygodni.

Mechanizmy sezonowe

Jesienią możemy obserwować okresowe zwiększenie wypadania włosów, które mogą być powiązane  z fotoperiodyzmem (krótszym dniem), temperaturą, wilgotnością powietrza, stresem oksydacyjnym. Produkcja melatoniny, rytm dobowy hormonów (np. kortyzol) może mieć wpływ na aktywność mieszków włosowych. Sezonowa utrata zwykle nie prowadzi do stałego przerzedzenia, po zakończeniu fazy telogenowej obserwuje się odrost włosów.

Czynniki patologiczne: kiedy utrata włosów jest zwiastunem problemu

Niedobory żelaza i ferrytyny

Żelazo jest kofaktorem dla enzymu peroksydazy i struktur mitochondrialnych — kluczowe w metabolizmie komórek mieszka włosowego, syntezie DNA i oddychaniu komórkowym. Badanie “Significance of iron levels in patients with non-cicatricial alopecias” wykazało znaczącą korelację między poziomem ferrytyny a stopniem wypadania u pacjentów z łysieniem niebliznowaciejącym. Dodatkowo „Iron Deficiency and Hair Loss” opublikowane przez Trichological Society podkreśla, że u wielu kobiet (16-60 lat) z problemem wypadania włosów różnego pochodzenia ferrytyna wynosiła pomiędzy 10 a 17 ng/ml.

Anemia, choroby tarczycy, zaburzenia hormonalne

• Niedokrwistość (zwłaszcza mikrocytarna) zmniejsza dystrybucję tlenu do cebulek włosowych.
• Niedoczynność lub nadczynność tarczycy mogą zakłócać cykl włosa: hormony tarczycy (TSH, T3, T4) wpływają na czas trwania fazy anagenu.
• Zmiany hormonalne u kobiet związane z ciążą, połogiem, menopauzą lub nadmiar androgenów także wpływają na konkretne długości faz wzrostu włosa. W ciąży wysoki poziom estrogenów wydłuża fazę anagenu, natomiast  problem wypadania włosów pojawia się zazwyczaj po porodzie, gdy poziom estrogenów spada do normy, a włosy, które miały wypaść w czasie ciąży, zaczynają wypadać jednocześnie.

Stres, dieta i czynniki środowiskowe

• Chroniczny stres podnosi poziom kortyzolu, co może przełączać włosy wcześniej do fazy katagenu/telogenu.
• Niedobór białka, aminokwasów, cynku, biotyny, kwasów tłuszczowych omega-3 może osłabiać strukturę włosa.
• Palenie papierosów, zanieczyszczenia, twarda woda, nadmierne użycie ciepła (suszenie, prostowanie) przyczyniają się do zwiększonego łamania i wypadania.

Diagnostyka trychologiczna – zakres i znaczenie badań

Wywiad trychologiczny i dermoskopia / trichoskopia

Podczas konsultacji i trwania wywiadu analizuje się czasu trwania zwiększonego wypadania włosów – czy to krótkotrwały epizod (≤ 3 mies.) czy przewlekły stan. Dodatkowo ocenia się obszary objęte przerzedzeniami : u kobiet najczęściej szczytowa część, u mężczyzn także linia czołowa i zakola. Wykonuje się także diagnostykę za pomocą trichoskopu: ocenia się miniaturyzację mieszków, cykl włosa czy obecności stanu zapalnego skóry głowy.

Badania laboratoryjne

• Morfologia krwi (ze szczególnym uwzględnieniem Hemoglobiny, MCV, MCH)
• Poziom ferrytyny (kobiety: często krytyczne poziomy < 30-40 ng/ml
• Poziom żelaza, TIBC (Total Iron Binding Capacity), nasycenie transferyny
• Hormony tarczycy (TSH, FT3, FT4)
• Poziom witaminy D (25(OH)D)
• Ewentualnie parametry hormonalne: estrogeny, androgeny, kortyzol w przypadkach specyficznych

Terapie wspomagające – trychologia praktyczna

Zabiegi zewnętrzne wspierające odrost włosa

Do zabiegów terapeutycznych wspierających odrost i zagęszczenie włosów zalicza się:

• Mezoterapię skóry głowy (iniekcyjne podanie koktajli odżywczych, osocza bogatopłytkowego) w celu odżywienia i zapewnienia budulca
• Karboksyterapię, czyli terapię dwutlenkiem węgla, mającą na celu pobudzenie mikrokrążenia i dotlenienie mieszków włosowych
• Mikronakłuwanie skóry głowy – podobnie jak w praktyce dermatologicznej, zwiększa przepływ krwi, wspiera rekonstrukcję mieszków
• Terapie światłem (LED – czerwone, bliskie IR) dla stymulacji mitochondriów i redukcji stanu zapalnego
• Infuzję tlenową, czyli nieiniekcyjne wtłaczanie substancji aktywnych
• Oczyszczanie wodorowe, oxybrazję – peelingi wodne pomagające regulować warstwę rogową naskórka
• D’arsonval – prądy wysokiej częstotliwości działające dezynfekcyjnie oraz pobudzająco na mikrokrążenie

Dodatkowo jako wsparcie terapii w domu często zaleca się preparaty dermokosmetyczne w postaci wcierki lub ampułki, zawierające witaminy, aminokwasy i peptydy, a także substancje pobudzające krążenie. Do wsparcia terapii łysienia androgenowego wykorzystuje się także lek minoksydyl.

Wsparcie wewnętrzne: dieta, suplementy i ogólny stan zdrowia

W okresie zwiększonego wypadania włosów warto szczególnie zwrócić uwagę na :

• odpowiednią podażą białka, aminokwasów siarkowych, witamin z grupy B (szczególnie B12), cynku, selenu
• suplementację laktoferyny, jeśli wyniki ferrytyny są poniżej normy
• utrzymywanie właściwego poziomu witaminy D (po badaniu 25(OH)D) – wpływa też na odporność mieszków włosowych
• eliminację czynników stresogennych, poprawa snu, redukcję toksyn (sauna, antyoksydacja), dbanie o mikrokrążenie przez aktywność fizyczną

Czynniki alarmujące, czyli kiedy udać się do trychologa

• Utrata włosów przekraczająca normę >100 dziennie przez ponad 3 miesiące
• Widoczne przerzedzenie – włosy cienkie, miniaturyzacja, zmiana objętości
• Wypadanie po stronie całej skóry głowy (nie tylko brzegów) albo asymetria
• Objawy towarzyszące: łamliwość włosów, sucha lub nadmiernie tłusta skóra głowy, swędzenie, zapalenie, uczucie pieczenia
• Wyniki badań – ferrytyna / Hb / TSH / 25(OH)D znacząco poza normą

Podsumowanie

Sezonowe wypadanie włosów jest fizjologicznym procesem adaptacyjnym, który jesienią może być nasilony przez zmiany środowiskowe i fotoperiodyczne. Jednak gdy utrata włosów przekracza naturalny zakres, trwa długo lub towarzyszą jej inne objawy oraz nieprawidłowe wyniki badań — jest to sygnał do działania. Trycholog, w ścisłej współpracy z innymi specjalistami, może zbadać przyczyny i wdrożyć terapię wielotorową. Profilaktyka, diagnostyka i holistyczne interwencje są kluczem do zachowania gęstych, silnych włosów przez cały rok.